Txokolatina bat, bukatzeko

«Materia ez da sortzen, ez da desegiten, soilik eraldatu egiten da». Luis Javier Valero Floresek dakar oinarrizko lege fisikoa gogora. «Suak materia desagerraraziko balu bezala, funtzionarioek esaten digute, zementu plantetan pneumatikoak erraustuta, ez dela kutsadurarik sortuko». Ez da Euskal Herriaz hari, Valero. «Mekanismo berritzaile horren bidez, inguruko enpresarik garrantzitsuena, goizetik gauera, ingurumenaren defendatzaile leialena bihurtu da». Valero mexikarra da. «[Juarezko Udalak onartutako hitzarmenaren] Funtsa da Cementos Chihuahua enpresari 3,50 peso ordaintzea, zementerak Samalayucako plantan erreko duen pneumatiko bakoitzeko». Juarezko Udalak Cementos Chihuahua enpresari, Mexikon, 2,8 milioi peso ordaintzea erabaki zuen, urtero, pneumatikoak erretzeagatik. Alberto Cardenas Jimenez Ingurumen eta Natur Baliabideen Juarezko Udaleko zinegotziak dio errausteak ez duela kutsadura arazorik sortuko.

Arazoa bat eta bera da, han eta hemen. Mexiko dioen tokian jar liteke beste edozein herrialderen izena, eta berdin errepikatuko dira aldekoen eta kontrakoen argudioak.

Hotzean begiratuta —eta gaizki laburtuta—, zer gertatzen ari da Lurra planetan?

Energiaren eta ingurumenaren krisiek behartu dutela industria astuna —erregai kontsumo eta kutsadura indize altuak dituen hori— etorkizuneko energia hornidura bermatuko dioten iturriak, ahal bada merkeagoak eta CO2 gutxiago isuriko dutenak, bilatzera. Produkzioaren hazkundea bermatzeko. Industria horrek xederak hedatu ditu, kantuak dioen bezala, administrazio publikoek, ahal den heinean, arrastoa jarrai diezaioten. Horrek bat egin du hondakinak zabortegietan pilatzearen arazoarekin eta hondakinen produkzioaren hazkundearekin. Eta errauste teknologiak sortu dira.

Hondakinen kudeaketari buruzko eztabaidak, beraz eta ezinbestean, galdera egitea dakar: kapitalismoaren hazkunde iraunkorra bermatzeko, zilegi da hondakinak erraustea, eta energia iturri berriztagarrien ustiapen neurririk gabea sustatzea? Lehen «petrolioa, gasa eta ikatza» jartzen zuen tokian «eolikoa, hidraulikoa eta biomasa» idatzita, zer aldatuko da, beste guztia aldatzen ez bada?

Azken urteotan, ISR fundaziotik hasi eta hondakinen kudeaketan ari diren eragile ugarien artean, entzuten hasi da erronka berri baten oihartzuna: industria produkzioaren hazkundea eta hondakinen sorrera elkarrengandik bereiztea. Produkzioa handitzen bada, zaborra ugaritzen eta CO2 isuriak biderkatzen dira, eta kate hori askatu nahi da: produkzioa hazteko, ez daitezela zaborraren sorrera eta CO2 isuriak portzentaje berean hazi.

Industriaren mende ez dauden beste gizarte joera batzuetatik alderantziz planteatzen da arazoa: hazkundea bada arazoa, galgatu hazkundea. Bi hitzetan esanda: gehiago produzitzeari eta kontsumitzeari uko egin, gutxiagorekin zoriontsuago bizitzera itzultzeko. Diote, deshazkundearen mugimendua sortu duten horiek, aski litzatekeela 50 bat urte atzera egitea, ez dela Historiaurreraino joan behar, eta hazkundearen ereduari eustea jasangaitza dela Lurrarentzat, baita energia berriztagarrien erabilera intentsiboarekin ere; hazkunde iraunkorraren ereduari eusteak esan nahi duela desberdintasunei eta kutsadurari eustea.

Eta eztabaida horrek Monty Python taldearen filmeko oturuntza okaztagarria dakar gogora: 200 kilotatik urruti ez dabilen gizasemea sartzen da jatetxe batera eta, direnak eta ez direnak irentsi eta gero, zerbitzariak eskaintzen dio txokolatina bat; gizasemeak ez du nahi, hasieran, baina azkenean ezin dio gulari eutsi: irensten du txokolatina eta zapartatzen da mila pusketatan.

Hazkundearen garapen eta iraunkortasun eredua monty-pythondar gisa izenda baliteke, espero dezagun hondakinak ez izatea azkenekoz irentsitako txokolatina hura.